Từ trước đến nay chúng ta vẫn thường nghe tới từ chết lâm sàng trên phim ảnh đến ngoài đời thực. Tuy nhiên số người hiểu rõ chết lâm sàng là gì thực sự không nhiều đặc biệt là khi bạn không làm việc trong lĩnh vực y tế – sức khỏe. Trong bài viết này chúng tôi sẽ đưa ra những thông tin hữu ích giúp giải quyết hàng loạt các thắc mắc có liên quan đến chết lâm sàng
Khái niệm chết lâm sàng là gì?
Chết lâm sàng là thuật ngữ chuyên về y học để chỉ việc dừng hoàn toàn lưu thông máu và hơi thở, hai chỉ số cần thiết để duy trì sự sống của con người cũng như nhiều sinh vật khác. Nó xảy đến khi tim ngừng đập, một quá trình gọi là ngừng tim. Thuật ngữ chết lâm sàng là gì đôi khi còn được sử dụng trong việc nghiên cứu hồi sức.
Việc ngừng lưu thông máu đã được chứng minh không thể đảo ngược trong hầu hết các trường hợp trước đây. Trước khi phát minh ra khử rung tim, hồi sức tim phổi (CPR), tiêm epinephrine và các phương pháp hồi phục khác trong thế kỷ 20, việc không còn lưu thông máu và các chức năng quan trọng khác liên quan đến lưu thông máu trong quá khứ được coi là định nghĩa chính thức của sự chết. Với ra đời của các công cụ hỗ trợ này, ngừng tim được coi là tử vong lâm sàng chứ không đơn giản chỉ là tử vong, để phản ánh khả năng hồi phục sau khi ngừng tim.
Ý thức con người bị mất trong vòng vài giây khi bắt đầu chết lâm sàng. Hoạt động của não được dừng lại trong khoảng 20 đến 40 giây. Thở dốc bất thường có thể diễn ra trong khoảng thời gian đầu này, và do đó bị những người cứu hộ nhầm là biểu hiện cho thấy CPR là không cần thiết. Trong khi chết lâm sàng, tất cả các cơ quan và mô trong cơ thể đều sẽ tích lũy một loại chấn thương được gọi là chấn thương do thiếu máu cục bộ.
Giới hạn của sự hồi phục
Hầu hết các cơ quan và mô của cơ thể có thể hoạt động sau khi chết lâm sàng trong thời gian đáng kể. Quá trình lưu thông máu có thể được dừng lại trên toàn bộ cơ thể bên dưới tim trong ít nhất khoảng 30 phút, với tổn thương ở tủy sống là một điều hạn chế. Các chi bị đứt rời có thể được gắn lại thành công sau 6 giờ ở nhiệt độ ấm không lưu thông máu. Xương, da và gân có thể tồn tại tối đa từ 8 đến 12 giờ.
Tuy nhiên não lại tích lũy tổn thương thiếu máu cục bộ nhanh, nhiều hơn bất kỳ cơ quan nào khác. Nếu không được hỗ trợ đặc biệt sau khi máu lưu thông được khởi động lại, việc hồi phục hoàn toàn não bộ ở nhiệt độ cơ thể bình thường sau hơn 3 phút chết lâm sàng là rất hiếm.
Thông thường tổn thương não hoặc tử vong của não kể từ sau khi chết lâm sàng lâu hơn ngay cả khi lưu thông máu được phục hồi thành công và tim được khởi động lại. Vì vậy chấn thương não là việc hạn chế chính để hồi phục sau khi chết lâm sàng.
Mặc dù chức năng mất là gần như ngay lập tức, không có thời gian chính xác của cái chết lâm sàng mà não không hoạt động thực sự chết. Những tế bào dễ bị tổn thương nhất ở não, tế bào thần kinh CA1 khứ hồi hải mã, bị tổn thương nghiêm trọng chỉ sau 10 phút nếu không có oxy.
Tuy nhiên, những tế bào bị tổn thương không thực sự chết cho đến vài giờ sau khi hồi phục. Cái chết từ từ này có thể được ngăn chặn bằng một phương pháp hỗ trợ bằng thuốc đơn giản ngay cả mà không cần oxy sau 20 phút. Trong các vùng khác của não, các tế bào thần kinh của con người đã được phục hồi và phát triển trong vài giờ có oxi sau khi chết lâm sàng. Biểu hiện suy não sau khi chết lâm sàng được cho là do một loạt các quá trình phức tạp gọi là chấn thương tái bơm máu xảy ra sau khi tuần hoàn máu đã được khôi phục, đặc biệt trong giai đoạn phục hồi là các quá trình can thiệp vào lưu thông máu. Kiểm soát các quá trình này là mục tiêu của các nghiên cứu hiện nay.
Thân nhiệt bị hạ khi chết lâm sàng
Hạ thân nhiệt trị liệu hoặc giảm nhiệt độ cơ thể trong khi chết lâm sàng làm chậm tốc độ nhận thêm chấn thương và kéo dài thời gian mà cái chết lâm sàng có thể hồi phục. Việc giảm tỷ lệ chấn thương có thể được tính xấp xỉ theo quy tắc Q10, trong đó chỉ rõ rằng tốc độ phản ứng sinh hóa giảm hai lần cho mỗi khi giảm 10 °C. Kết quả là, nhiều khi con người có thể sống sót trở lại sau thời gian chết lâm sàng hơn một giờ ở nhiệt độ dưới 20 °C. Tiên lượng được nâng cao nếu tử vong lâm sàng là do hạ thân nhiệt tốt hơn là xảy ra trước đó.
Trên đây là các khái niệm về chết lâm sàng cùng một số thông tin cơ bản giúp bạn đọc có thể tự mình tìm thấy đáp án những câu hỏi dạng như: chết lâm sàng là gì, Chết lâm sàng là làm sao, Chết lâm sàng là thế nào, Chết lâm sàng có cứu được không…
